ARMUT

tarafından Eray_Tuna 4/5/2009, 22:28

Memleketimizde armut yetiştiriciliği hemen bütün bölgelerimize yayılmıştır. Bugün dünya üzerinde 2000 yılında 1.541.733 ha. alanda 16.981.168 ton armut üretilmektedir.

Dünyadaki armut çeşitlerinin sayısının 5000'den fazla ve Türkiye'de yetiştirilenlerin sayısının ise 640 dolayında olduğu tahmin edilmektedir.

Armut ağacı daha çok dikine büyür. Doruk dalının yukarıya doğru uzaması ve yanlara doğru dallanmasıyla çeşitlerde taç bir piramit şeklini alır.

Armutlarda gövde rengi genel olarak koyu gridir. Bununla beraber gerek kabuk rengi ve gerek borkelerin şekil ve kalınlıktan çeşitlere göre değişir.

Tohumdan yetişen armut bitkilerinde kök kazık kök şeklindedir ve derinlere gider. İyi topraklarda ve sulanan yerlerde yan ve saçak kök oluşumu iyidir.

Dallar: Armutlarda dallar odun ve meyve dalları olarak ayntır. Meyve dalcıklarından topuz kargı ve dalcıklar elmalardakine benzerse de burada daha genç dalcıkların erken meyveye yattıkları da unutulmamalıdır. Bundan başka armutlarda keselere elmalardan daha çok rastlanır ve bu dal şekli bir kısım çeşitlerde çok yaygındır. Armutlarda dalcıklar elmalardan farklı olarak çoğunlukla tüysüzdür.

Gözler: Armutlarda yaprak sürgün ve çiçek olmak üzere üç tip göz vardır. Yaprak gözleri bir yıl önceki yaprakların koltuklarında teşekkül eden ince gözlerdir. Açıldıklarında tek tek yapraklar meydana gelir.

Sürgün gözleri daha çok dalcıkların uçlarında tepe tomurcuğu halinde olur. Uyanmaları ile kısa ve uzun sürgünler meydana gelir. Böylece dalcıkların büyümeleri ve tacın dallanması temin edilir.

Meyve gözleri dalcıkların uçlarında ve az sayıda olarak bazı çeşitlerde yaprak koltuklarında meydana gelir. Uçları sivri kenarları keskin ve tüysüzdür.
Çiçek gözleri armutlarda da karışıktır. Yani bunlarda da bir göz içerisinde hem çiçek ve hem de yaprak yerleri vardır. Böylece çiçekler açıldıkları zaman ağaçta yapraklanma da olur.

Meyve: Yalancı meyve olup elmada olduğu gibi ovaryum ile çanak ve taç yapraklar ve stamenlerin alt kısımlarının birleşimi olana dokuların ( accessory ) birlikte gelişmeleriyle meydana gelmektedir.

Bazı çeşitlerin meyvelerinde ise taş hücreleri meydan gelir ve bunlar meyve yenirken kumluluk hissi uyandırırlar. Taş hücrelerinde oluşumu çeşide bağlı olduğu kadar toprak koşullarıyla da ilgilidir.

Döllenme Biyolojisi: Armut çeşitlerinden bazıları kendine verimli olarak bilinirse de yüksek bir meyve tutumu ve verimlilik sağlamak için karşılıklı tozlaşma gereklidir.

ARMUDUN EKOLOJİK İSTEKLERİ

İKLİM İSTEKLERİ

Armut bir mutedil iklim ağacıdır.

TOPRAK İSTEKLERİ

Armut toprak bakımından fazla seçici değildir. Bununla beraber toprak ne kadar derin geçirgen sıcak ve besin maddelerince zengin olursa ağaçların gelişmeleri de o kadar iyi ve verimleri o nispette yüksek olur.

Buna göre bol verim ağaçlar ve yüksek kaliteli meyveler elde edebilmek için en iyi topraklar derin sıcak iyi drene edilmiş tınlı topraklardır. Armutlar için 60 - 70 cm derinliklerdeki bir toprak profili yeterli olmakla birlikte biraz daha az derin topraklarda alt tabakanın kök gelişimine müsaade etmesi gerekir ki böylece kökler alt kısımlardan nem sağlayabilsinler. Armut bahçesi kurarken en sakınılması gereken topraklar yüzlek kireçli topraklar kuvvetli alkali topraklar veya alt toprak tabakalarına doğru yüksek oranda kireçli su bulunduran topraklardır ki böyle yerlerde ayva üzerine aşılı armutlar demir noksanlığından büyük zarar görürler.

Armutlar topraktaki organik madde miktarının oldukça yüksek olmasını severler. Bu bakımdan zayıf topraklan çiftlik gübresiyle takviye etmek gerekir.

ARMUT BAHÇESİ TESİSİ

Armut bahçeleri ya aşılı fidanlarla veya kurak koşullarda çöğür yetiştirip üzerine aşı yapılarak kurulmaktadır. Bahçe kurulurken bir yaşlı iyi dallanmış fidanlardan yararlanmak en iyisidir. Çünkü fidanlık döneminde iyi dallanmış fidanlar erken meyveye yatarlar.

Armut bahçelerinde ağaçlar arasında bırakılacak aralık ve mesafeler ekolojik şartlara ve kullanılacak anaca göre değişir. Nemli bölgelerde ayva anaç olarak kullanıldığı zaman 2 - 3 m orta boydaki ağaçlar için 3-5 m ve armut çöğürü üzerindekiler içinde 6 - 8 m aralık ve mesafe yeterli. Kıraçlarda ahlat anacı üzerinde bu mesafeler daha geniş tutulur.

YILLIK BAKIM İŞLERİ

Budama:
Modifiye- Lider sistemi terbiye şekli armutlar için iyi gelir. Durum elmadakinin aynısıdır. Armutlarda çok görülen ateş yanıklığı hastalığından dolayı meydan gelecek dallardaki ölme ihtimali hesaplanarak 4- 6 ana çatı dalının gelişmesi sağlanır. Bunun için armutlardaki satın alınan fidan 90 - 120 cm yerine 120 -140 cm uzunlukta olursa daha iyi olur.

Budama elmalarda olduğu gibi çok hafif olmalıdır. Mahsule yatan ağaçlara hafif bir budama tatbik edilmesi ve yaygın bir gelişmenin temini için dal ve dalcık çıkarması yapılmalıdır.

Mahsul verme durumu bakımından armut çeşitleri iki gruba ayrılırlar:

1. Kısa meyve dalcıklı çeşitler bu çeşitlerden Beurre Hardy B. Bosc Beurre Clairgeau Lavvson ve Remish Beauty' de yeni gelişme daima yeni kesim yerlerinde olur
2. Kuvvetli meyve dalcığı ve sürgün meydana getiren grupta Williams Eastar Beurre Winter Nelis ve Patrick Barry çeşitleri vardır.

Birinci gruba giren çeşitlere bol miktarda çiçek gözü teşekkül etmeleri için orta derecede bir budama yapılması gereklidir. Bunlarda keza kısaltma ite dal ve meyve dalcıklarında seyreltmede tavsiye edilir ikinci gruba giren çeşitlere ise çok hafif bir budama yapmak gerekmektedir.

Gerek kışın gerekse büyüme mevsiminde ağaçlar kontrol edilerek ateş yanıklığı hastalığı uyku devresinde iken yakalanmalıdır. Bunun için ağacın tepe gelişmelerine bakmak yeterli olur. Bunlara bulaşmış sürgünlerde yapraklar kış mevsimi boyunca kaldıkları için kolayca tanınırlar. Hastalık görülür görülmez hastalıklı kısmın hemen kesilip atılması ileride çok dal çıkarılmasını önlediği gibi hastalığı da frenler.

Gübreleme:
Gübrelemede esas toprak ve yaprak analizlerinin yapılmasıdır. Buna göre de eksikler giderilmelidir. Armutlar genellikle azota karşı elmalardan daha çok tepki verirler ve meyvelerin kalitelerinde herhangi bir bozulma olmadan rahatça azot gübrelemesi yapılabilir. Ancak azot gübrelemesinde dikkate alınması gereken önemli husus ateş yanıklığıdır. Çünkü aşın sürgün büyümesi bu hastalığın etkinliğini çok arttırır.

Seyreltme:
Bartlett B. Hardy B.Bosc gibi çeşitler bazen her huzmede 3-5 meyve olacak şekilde meyve bağlarlar ki bunların sayısını 1 -2 ye düşürmek gerekir. Ancak seyreltmede ağaç üzerindeki ürün yükü de dikkate alınır eğer ağacın üzerindeki meyve tutumu yüksek değilse huzmelerde seyreltme yapmaya gerek yoktur.

Armutlarda elle seyreltme çiçeklenmeden 50 - 70 gün sonraya kadar yapılabilir.

Derim:
Bir ağaçta derim hiç değilse üç kez tekrarlanmalıdır. Derim olgunluğunun tayininde burada da meyve kabuğunun taban rengi meyvenin daldan ayrılma durumu meyve etinin sertliği ve tam çiçekten olgunluğa kadar geçen süre dikkate alınır.

Seçme Boylama:
İhracat standartlarına göre armutlar Ekstra Birinci sınıf ve ikinci sınıf olmak üzere üç kalite sınıfına ayrılır. Buna göre meyveler tam ve sağlam olmalı üzerlerinde gözle görülen ilaç artığı bulunmamalı üzerleri yaş olmamalı ve yabancı tat ve koku olmamalıdır. Bu sınıflarla ilgili toleranslar TSE' nin ilgili standardında verilmiştir.

window.google_render_ad();

ARMUT YETİŞTİRİCİLİĞİ
Türkiye'deki toplam meyve üretiminin yaklaşık olarak beşte birini yumuşak çekirdekli meyveler yani elma, armut ve ayva teşkil etmektedir. Bunun da % 18'i armuttur. Son istatistiklere göre yurdumuzda yaklaşık olarak 15 milyon adet armut ağacı ve 413 bin ton armut üretimi vardır.
Dünya armut üretiminde ülkemiz, ABD, Japonya, İspanya, Fransa ve Almanya'dan sonra 6. sırayı almaktadır.

İKLİM İSTEKLERİ
Armut bir ılıman iklim meyvesidir. Kış soğuklarına karşı elmaya nazaran daha az dayanıklıdır. Armutlar bol güneşli ve yazları sıcak yerlerden hoşlanır. Çiçeklenmesi elmadan 7-10 gün kadar erken olduğundan ilkbahar donlarına daha çok maruz kalabilir. Bu sebeple armut bahçeleri, don tehlikesi olmayan yerlerde kurulmalıdır.
Armut yetiştiriciliğini sınırlayan en önemli faktörlerden birisi de kış soğuklama ihtiyacıdır. Armutlara kış soğuklama ihtiyacı yani 7,2°C altında geçen süre yaklaşık 1200 saattir. Bu ihtiyaç giderilmezse çiçeklenme geç ve düzensiz olur. Şiddetli olursa yaprak gözleri sürmez, ağaç çıplak kalır.

TOPRAK İSTEKLERİ
Armut toprak bakımından fazla seçici değildir. Bununla beraber toprak ne kadar derin, geçirgen, sıcak ve besin maddelerince zengin olursa ağaçların gelişmeleri de o kadar iyi ve verimleri de o nispette yüksek olur. Çok kuru, az derin ve taşlı topraklarda yetişen armutların meyveleri biçimsiz ve fazla kumlu olur. Ağır ve nemli topraklarda yetiştirilen sofralık armutların etleri kaba ve tatları yayvan olur. Bol verimli ağaçlar ve yüksek kaliteli meyveler elde edebilmek için armut derin, geçirgen, sıcak, iyi drene edilmiş, tınlı topraklarda en iyi şekilde yetişir.

ANAÇLAR
Armutlarda, yetiştiği toprakta ve elde edilecek ağaçların büyüklüğüne göre başlıca iki türlü anaç kullanılır. Ençok kullanılan anaç armut çöğürleridir. Bunlar büyük ağaçlar yapar ve derin toprak ister. Bodur ağaç elde etmek için armutlar, ayva anacı üzerine aşılanır. Bu takdirde daha az derinlikteki topraklara dikilebilir. Ancak ayva anacı kış soğuklarına armut çöğürü kadar dayanmaz. Ayva anacı fazla kireçli toprakları sevmez. Daha çok sulamaya ihtiyaç gösterir. Bazı armut çeşitleri ayva anacı ile uyuşmazlar. Bunu önlemek için ayva ile uyuşan Beurre Hardy gibi çeşitler ara anacı olarak kullanılmalıdır.

ÇEŞİTLER
Armut çeşitleri kısmen veya tamamen kendine kısırdırlar. Yani tek başına yeterli miktarda ürün vermezler. Bu sebeple emniyetli ve bol ürün almak için birbirini dölleyen ve aynı zamanda çiçek açan çeşitler bir arada dikilmelidir. Bahçe kurarken tozlayıcılar çeşitli şekilde yerleştirilebilir. Bahçede tek çeşit tozlayıcıyı en aza indirmek için her dördüncü sırada her dördüncü ağaç tozlayıcı olarak dikilebilir. Bu şekilde ağaçların % 6'sı tozlayıcı olur. Birden fazla çeşit için değişik yerleştirme şekilleri önerilebilir. Eşit miktarda sıralar ya da 4 sıralı 1 sıra gibi. Azami ve her yıl devamlı ürün alabilmek için tozlayıcı miktarı % 20-50 olmalıdır. En iyisi tozlayıcı da ticari değeri olan bir çeşitse, eşit miktarlarda dikilmelidir.

Meyve bahçesinde tozlayıcıların yerleştirilişi

Sadece tozlayıcı da yetmemektedir. İyi bir tozlanmanın temini için bahçede arı bulundurmak gerekir. Diğer meyve türlerinden farklı olarak armut çiçekleri şeker oranı düşük olan az miktarda nektar üretir. Bu sebeple armut bahçelerinde daha çok tozlayıcı çeşit ve arı bulundurulmalıdır. Genel olarak 4-5 dekara kuvvetli bir arı kolonisi uygundur. Kovanlar, çiçeklerin % 15-20'sinin açtığı zaman bahçeye konulmalı, taç yapraklarının dökülmesinden sonra ve ilaçlama başlamadan önce kaldırılmalıdır.
Hasat olum tarihlerine göre erkenciden geçe doğru üretimi öngörülen çeşitler, temmuz başından eylül sonuna kadar yaklaşık olarak on gün ara ile toplanabilmektedir. Bu çeşitler şunlardır:
AKÇA: Ülkemizde üretimi öngörülen armut çeşitlerinin en erkencisi Akça’dır. Yıllara göre temmuzun ilk haftasında toplanır. Ağaçları kuvvetli büyür. Meyveleri küçük, sulu ve az kumludur. Yeme olumunda sarımtırak açık yeşildir.
SANTA MARIA: Temmuz sonu-ağustos başında toplanır. Ağaçları orta kuvvetle büyür. Meyveleri iri, sulu, tatlımsı, güneş gören yüzü bazen açık kırmızıdır. Yeme olumunda çok açık sarıdır.

STARKRİMSON: Kabuk rengi kırmızı olan tek çeşidimizdir. Ağustosun 2. haftasında toplanır. Ağaçları orta kuvvette büyür. Meyvesi iri tereyağ tipinde, sulu ve tatlıdır. Yeme olumu süresi kısa olup, olgunluk ilerledikçe çekirdek evinden başlayarak meyve eti kararmaktadır.
WILLIAMS: Dünyada en iyi armut olarak bilinen ve yurdumuza en erken gelen yabancı bir çeşittir. Hamdi Sükkari ve Frenk Armudu diye bilinir. Ağustosun 3. haftasında (22 Ağustos) toplanır. Ağaçları orta kuvvette büyür. Meyveleri orta iri, tereyağ tipinde, çok sulu tatlı ve güzel aromalıdır. Yeme olumunda sarı renklidir.

Önemli armut zararlıları ise; armut iç kurdu, armut yaprak piresi, armut sülüğü ve kabuklu bitleridir.

TRIUMPH de VIENNE: Ağustosun 3. haftasında toplanır. Ağaçları orta kuvvette gelişir. Meyveleri iri-çok iri, tatlı ve kendisine has aromalıdır. Kısmen paslı olup, yeme olumunda koyu sarıdır. Marmara Bölgesi için tavsiye edilir.
GRAND CHAMPTON: Ağustos sonunda toplanır. Ağaçları orta kuvvetli büyür. Meyvesi iri, tereyağ tipinde, ince kabuklu, çok sulu ve hafif ekşimsidir. Açık renkte sıvama paslıdır. Marmara Bölgesi için tavsiye edilir.
BEURRE HARDY: Ağustos sonu-Eylül başında toplanır. Ağaçları orta kuvvette gelişir. Meyveleri orta irilikte, çok sulu, tatlı, kumlu ve kısmen paslıdır. Ayva anacı ile çok iyi uyuştuğu için, uyuşmayan çeşitlerde ara anaç olarak kullanılır.
ABBE FETEL: Eylülün ilk haftasında toplanır. Ağaçları zayıf gelişir. Meyvesi iri ve uzun boyunludur. Tereyağ tipinde, çok sulu, tatlı, kısmen paslı, yeme olumunda sarıdır.
DUCHESSE d'ANGOULEME: Eylülün ilk hâftasında toplanır. Ağaçları orta kuvvette büyür. Meyveleri iri-çok iri, orta derecede sulu, ince kumlu ve tatlıdır. Marmara ve Karadeniz Bölgeleri için tavsiye edilir.
BEURRE BOSC: Kaiser Alexandre'da denilen bu çeşit eylülün ilk haftasında toplanır. Meyvesi iri orta iri, yeme olumunda altın sarısı renginde, tereyağ tipinde, çok sulu ve tamamen paslıdır.
DOYENNE du COMICE: Eylülün ilk yarısında toplanır. Ağaçları kuvvetlice büyür. Meyveleri iri-çok iri, tereyağ tipinde, çok sulu ve güzel aromalıdır. Yeme olumunda koyu sarıdır.
BEURRE CLAIRGEAU: Eylülün ikinci haftasında toplanır. Ağaçları kuvvetlice büyür. Meyvesi iri, çok iri, mayhoşumsu tatlı, aromalı, az kumlu, kısmen paslıdır. Yeme olumunda koyu sârıdır.
ANKARA: Özellikle Orta Anadolu'da yaygın, en önemli kışlık yerli çeşidimizdir. Yalova'da eylülün 2. haftasında toplanır. Ağaçları kuvvetli büyür. Meyveleri orta irilikte, tereyağ tipinde, sulu, tatlı, güzel aromalı, yeme olumunda sarımtırak açık yeşildir.
PASSA CRASSANE: Mevcutlar içerisinde en geç olgunlaşan çeşittir. Eylül sonunda toplanır. Ağaçları orta kuvvette gelişir. Meyveleri orta iri, iri, çok sulu, ekşimsi, kumlu, kısmen paslı, yeme olumunda koyu sarıdır. Uzun süre saklamaya elverişlidir.